Renswoude
Op de hervormde koepelkerk in Renswoude staat een paradijsvogel.
In december 2024 is de paradijsvogel als onderdeel van de
restauratie van het dak teruggeplaatst.
foto's november 2003; bron duiding van de vaan: Piet Bultsma-Vos (2018).
De Utrechtse bestuurder Johan van Reede (1594-1682) was de man die als geen ander zijn stempel zette op de ontwikkeling
van Renswoude. In 1638 vroeg hij aan de Staten van Utrecht toestemming om een kerk te mogen bouwen in Renswoude.
Een wonderlijk plan, want er woonden nauwelijks mensen. Een boerderij, de restanten van een veertiende-eeuwse Borgwal
(in 1623 gekocht door Van Reede) en een molen, dat was alles. Maar Van Reede had grootse plannen. Hij wilde op deze
strategische plek aan de grens met Gelderland zijn macht vestigen. Hij meende dat van een nieuwe protestantse kerk
aantrekkingskracht zou uitgaan - het was kort na de Reformatie en de godsdienstige en politieke situatie waren nauw
verweven. De aanblik van het kloeke bouwwerk dat spoedig verrees, moet anno 1650 heel wat verbazing hebben gewekt.
Zeker als je bedenkt dat het eigenlijk in the middle of nowhere stond. Het ontwerp week volstrekt af van wat er voorheen
aan kerken werd gebouwd. Niet de traditionele kruisvorm met het koor op het oosten, maar een Grieks kruis met koepel,
met midden in de kerk de kansel: de gemeente rondom het Woord. De hervormde kerk van Renswoude geldt nog altijd als een
van de vroegste voorbeelden van protestantse kerkbouw. Ze wordt toegeschreven aan Jacob van Campen, die ook het Paleis
op de Dam ontwierp. Er zijn weliswaar geen schriftelijke bewijzen voor, maar het gebouw lijkt sterk op de kerk van Hoge
Zwaluwe, waarvan wel vaststaat dat Van Campen er de architect van was. Bovendien kende opdrachtgever Van Reede de
toenmalige hofarchitect uit de bestuurlijke wereld.
bron Henri Floor en Coos Verburg (voormalige website)
bovenstaande plaat komt uit Dr J Jonstons Beschrijving van de natuur der viervoetige dieren, vogelen, der vissen en bloedloze water-dieren,
gekerfde of kronkel-dieren, slangen en draken. Schipper Keizersgracht Amsterdam, 1660